Ana Menü Kuluçka Dünyası

 Aşağıda, tavuklarda görülen kanibalizm sorununun sebepleri ve çareleri ele alınmıştır. Kanibalizm sadece tavukların dar alanda sıkışık hapsinden ve yetersiz beslenmelerinden kaynaklanmaz. Daha civcivlik döneminde iken yanlış yemleme metotları da hayvanları kanibalizme iten sebeplerdendir.

Kanibalizm nedir sorusuna cevap: Türkçemizdeki "yamyamlık" kelimesinin İngilizcesidir (cannibalism). Tavukçuluk sektöründe her bilgiyi batılılardan aldığımız için tavukçulukla ilgili bir terim olarak kanibalizm dilimize Türkçeleştirilmeden girmiştir. kanibalizm, tavukların birbirlerinin tüylerini gagalamaları yemeleri, kanamalarda birbirlerinin kanını içmeleri, yaraları gagalayarak birbirlerini yemeleri durumlarıyla ilgili olarak bizdeki tavukçulukla ilgili terimlerden biri olmuştur.

Kanibalizme giriş
Hayvanların kendi türünden olan diğer hayvanları yemeleri doğal şartlardaki ve insan güdümündeki bütün hayvanlarda görülen bir davranıştır.

Doğal yaşamda kanibalizm bazı bireylerde görülür, sürülerin özelliği değildir. Sebebi ise hayvanların bölge sahiplenmelerindeki rekabet ve yiyecek kaynaklarını elde tutup korumalarından kaynaklanan ihtiyaç ile rakiplerini elemek olduğu düşünülüyor.

İnsanların sürüler halinde besleyip yetiştirdikleri hayvanlarda görülen kanibalizm ise normal bir davranış olarak kabul edilmemektedir. Bu kanibalizmin gelişmesinin perde arkasında ne var, etkenleri nelerdir çok az anlaşılmıştır.

Kümes hayvanları yetiştiriciliğinde kanibalizm, aynı türdeki hayvanların birbirlerini gagalamaları yoluyla birbirini yaralamalarının neticesinde birbirlerinin kanından ve diğer dokularından beslenmeye girişmeleridir.

Birçok araştırmalar gözlemler sonucu kanibalizmin başlıca etkeninin o hayvanların civcivlik dönemindeki deneyimleri ile bağlantılı olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca tavuk vb. hayvanların birbirlerinden göre göre birbirlerinin davranışlarını alışkanlıklarını kazanma özellikleri, kanibalizmin bir bireyden başlayarak hızla bütün sürüye yayılmasına sebep olmaktadır.

Yumurta tavuklarında kanibalizm çevresinde oluşan problemler
a) Parasal Açıdan: Hayvanların yaralanmaları veya ölmeleri sebebiyle kanibalizm ciddi bir gelir kaybına ve ekonomik problemlere yol açıyor. Bunun ana sebeplerinden biri yumurtlayıcı tavukların ölmeleridir. Ayrıca kanibalizm sonucu oluşan streslerden dolayı tavuklarda yumurtadan kesilme olabiliyor.

b) Hayvanlar açısından: Yumurta tavuklarında kanibalizmi önlemenin en yaygın tekniği gagalarını keserek kısaltmaktır. Amaç birbirlerinin tüylerini yolmalarını önleyerek ve birbirlerini gagalamalarının yaralayıcı olmamasını sağlayarak kanibalizm riskini ortadan kaldırmaktır. Bu uygulamanın yaygın olmasına karşın gaga kırpma hiç de uygun bir çözüm değildir. Davranışlardaki ve sinir sistemindeki incelemeler sonucu anlaşılmıştır ki gaga kırpmaları ağır sancılara neden oluyor ve bu ağrılar bazen kronikleşiyor, hayvanları hareketsizliğe ve ilgisizliğe sürüklüyor, ayrıca hayvanların sağlık durumlarında olumsuz etkiler bırakıyor.

Kümes hayvancılığı endüstrisinde kanibalizmle ilgili davranışların en aza indirgenmesi için büyük ilerlemeler kaydedilmesi şarttır. Kanibalizme karşı en iyi çözümlerin geliştirilmesi için söz konusu davranışların kökeninde ne yatıyor çok iyi anlaşılması gereklidir.

Yumurta tavuklarını kanibalizme sürükleyen etken nedir?
Yumurta tavuklarındaki kanibalizmin arkasında ne yattığına dair açıklamalarda bulunmak için öne sürülen bazı hipotezler vardır. En güçlü hipotez, kanibalizm davranışlarının yanlış yönlendirilmiş yem bulup yeme / gıda arayışı alışkanlıkları ile ilişkilendirilmesidir. Bazı yazarlar tüyleri gagalamanın ve kanibalizmin yem bulup yeme davranışlarına yakın benzerliği üzerinde ısrarla durmuştur. Birbirlerinin tüylerini veya etlerini gagalayıp yemeleri esnasında görülen gaga kullanma hareketleri, yem bulup yeme davranışlarındaki uğraşılarında görülen gaga kullanımlarıyla tıpatıp benzerlik gösteriyor.

Bu davranışlarla bağlantılı olan benzerlikler üzerindeki tartışmalar, insanları kanibalizm konusunda yem bulup yeme arayışları hipotezi üzerine yöneltmiştir. Bu hipotez altında, tüy gagalamanın ve kanibalizmin, gagalamalara yönelik doğru ayartıcıların çeşitliliği eksikliğinde kendi türüne doğru yönlenmiş olan yiyecek bulma-yeme arayışı davranışları şeklini almış olduğu düşünülmektedir.

Yumurtlayıcı tavukların yiyecek bulma arayışı davranışlarının yanlış yönlenmesinde ne gibi faktörler sevk edici oluyor?
"Tavuklar, beslenmelerindeki protein takviyesi ihtiyacını gidermek için kendi türdaşlarının tüyünü, kanını, etini gıda arayışlarında kaynak olarak seçebileceği" düşüncesi ilk öne sürülen görüş idi. Bu durumda kanibalizmde esas faktör protein eksikliği olabilirdi.

Yumurta endüstrisi giderek artan bir şekilde bitkisel protein kaynaklarına bağımlı olmaktadır; özellikle soya fasulyesinden yapılan yiyecekler yumurtlatıcı yemlerin muhteviyatının ana katığı olmaktadır.

Yumurtlatıcı yemlerdeki hayvani protein eksikliğinin, kanibalizmi etkinleştirmedeki önemi açısından kanibalizm ile bağlantılı olabileceği öne sürülmektedir. Buna ilave olarak, yemleme düzeninde protein seviyesinin kanibalizm ile ilgili davranışlara bir etkisi olabilir mi diye araştırmalar yapılıp incelenmiştir. Eldeki veriler ortaya koymaktadır ki bir gurupta takip edilen beslenme düzeninde ne protein seviyesi ne de protein türü o guruptaki kanibalizmle ilgili davranışların gelişiminde veya direnerek devam edilmesinde gözle görülür bir etkisi olmamaktadır! Böylece, görünen o ki yiyecek kaynağı bulma arayışlarında kendi türüne olan yanlış yönlenmelerin sebepleri şunlardır: Hayvanları barındırma sistemindeki yetersizlikler, yanlış uygulamalar gibi hatalar ve hayvanlara sunulan yiyecek kaynakları bulmadaki fırsatların eksikliğidir. Yani bunların sonucu olarak ortaya çıkan tepkisel sonuçlardır. Hayvanların yemlenmelerindeki protein eksiliği başlıca sebep değildir.

Kanibalizm ve gıda araştırıp bulma davranışları arasında net bir ters ilişki vardır. Yani ne kadar yiyecek araştırıp bulup yemeye zaman ayırırlarsa kanibalizme sürükleyen davranışlara iten sebepler o kadar azalacak. Eğer hayvanların yemlenmeleri uzun zaman sürerse; kendilerine dolaşarak, yerleri gagalarıyla eşeleyerek yiyecek arama bulma yeme imkânları verilse karın doyurmak için "birbirleriyle ilgilenmeden" oyalanacakları zaman çok olacak ve kanibalizme sebep olabilen huzursuz bekleyişlere maruz kalmayacaklar, kanibalizm benzeri davranışlara ihtiyaç duymaları pek mümkün olmayacak. Buna civcivlik döneminden itibaren alışmaları gerekiyor.

Denemeler ve gözlemlerle şu sonuca varılmıştır: Zemini talaş vb. ile kaplı yerlerde barındırılan yumurta tavuğu civcivler (yetişkin olduklarında) zemini tel örgülü yerlerde yetiştirilenlere göre daha fazla yerleri eşeliyor ve arkadaşlarının tüylerini daha az gagalıyor. Dahası, yiyeceklerini yerde ilgilerini çekici şeyleri karıştırarak arama alışkanlığı yüksek olarak yetiştirilmiş hayvanlarda erişkin çağa geldikten sonra kanibalizmin ortaya çıkma olasılığı çok zayıf olduğu kaydedilmiş.

Uzun kesimli veya balya edilmiş saman, kum gibi maddeler arasında yemleme yapılarak yetiştiricilik yapılan mekânlarda gelişen tavuk guruplarında kanibalizme tutulma oranlarının son derece düşük olduğu görülmüş.

Gıda arayıp bulma yeme davranışlarındaki hareket kabiliyetleri bir tavuğun gelişim süresince değişim gösterir. Buna bağlı olarak yaşam süreçlerinin çeşitli evrelerinde farklı farklı tekniklerle yemlere ulaşma yolları sağlamak gerekli olabilir.

Bir sürüdeki kanibalizmi önleme veya en aza indirgeme metotları geliştirme stratejileri
Yumurta tavukları arasında kanibalizmi en aza indirgemek için yapılan girişimlerde yenilikçi stratejilere ihtiyaç var. Gıda arayıp bulma yemede en uygun zeminler ve şartlar gibi yepyeni cazip şeyler ortaya çıkarmak kanibalizm şiddetini azaltmada etkilidir. Fakat uygulamaya gelince, hayvanları barındırma sistemlerine yeni öğeler eklemek yasalarla zorunlu kılınmadıkça yetiştiricilerin bu stratejilerden çekimser kalmalarına sebep olabilir. Bundan dolayı, hayvanlara hâlihazırda sağlanmış olan barındırma vb. öğelerinde değişiklikler oluşturmak üzerine tasarımlarda bulunma metodu daha pratik bir çözüm olabilir.

Birkaç araştırmanın sonuçlarına göre tavuklar buğday, arpa vb. tahıllardan yapılan püre gibi gevrek çerez gibi yemlerle diyete tabi tutulduğunda kanibalizm riski daha düşüktür; çünkü bunların yenmesi uzun sürer. Taneler halindeki yemleri yiyip tüketmeleri ise daha hızlıdır. Başka bir çalışmada öğütülmüş veya çok ince kıyılmış yemleri yerleri eşeleyerek bulup yiyen tavuklar kanibalizme önemli bir derecede düşük yatkınlık göstermişlerdir; aynı yemlerin taneli şekilleriyle beslenenlere göre çok da az deri yaralanmaları olmuştur ve tüylülük durumları daha iyidir. Bu bulgular yem araştırıp bulma yeme uğraşılarının uzun süreli olmasının kanibalizme yatkınlığı düşürdüğü fikrini destekliyor.

Yetiştiricilerin kanibalizmi hayvanlarından potansiyel olarak azaltabileceği veya tamamen önleyebileceği açısından söz konusu bulgular oldukça yararlı ve elverişlidir; sadece tavukların yemlenmekle geçirecekleri zamanı arttıracaklar o kadar.

Sonuç olarak alınacak mesaj
Yumurtlayıcı tavuklarda birbirlerinin tüylerini gagalayıp yolmaları ve kanibalizm patlak vermeleri yumurta endüstrisindeki menfaatler ve ekonomik açılardan ciddi bir problem olarak kalmaya devam etmektedir. Yumurta tavuklarında kanibalizmi en aza indirme stratejileri geliştirilmesinde kanibalizmle ilgili davranışların sebeplerini kökenlerini anlamak önemlidir. Kanibalizmi tetikleyen dürtülerin ve etkilerin anlaşılması, bu davranışın en aza indirgenilmesinde veya hiç gelişmemesinde rol oynayacak barındırma ve üretim koşullarının doğru tasarlanmasında yardımcı olacaktır.
Yumurta tavuklarındaki kanibalizmin hâlihazırdaki barındırma sistemlerinin yetersiz ve uygunsuz yemleme alanları-kaynakları ile bağlantılı olduğunu araştırmalar ortaya koymuştur. Bundan dolayı, zenginleştirici, çeşitlendirici bir aygıt gibi değişik işlevsel bir yemlenme / yemleme kaynağı sağlamak yumurta tavuklarında kanibalizmi önleyebilir veya şiddetini azaltabilir.

                                                                                                                  Kaynak: tavuk.devletli.com

Paylaşım için teşekkürler.