Ana Menü Kuluçka Dünyası

Tavuk taşıma kamyonlarının bakımı ve arıtılması
Prof. Dr. F. Tahir AKSOY
ftaksoy@yahoo.com
Biyogüvenlik ve hastalık etkeni taşıyıcıları
Biyogüvenlik uygulaması; hastalık etkenlerinin hayvancılık işletmelerine girmesini, onlar arasında yayılmasını ve oralarda tutunup kalmasını önleyen birtakım kurallardan oluşur.  Hastalık etkenlerini taşıyanlar veya hastalık etkenlerinin yerleşip tutunduğu yerler (vektörler); sabit olanlar ve hareketliler olanlar şeklinde iki türlüdür. Hastalık etkenleri, gerekli temizlik ve arıtma (dezenfeksiyon) yapılmaz ise kümeslere, çevredeki yollara, kümes içindeki sabit araç gereç ve benzeri malzemelere tutunup  ve buralara yerleşebilirler. Bu yerlere "sabit hastalık taşıyıcıları / vektörleri" denir. Kümes çalışanları, ziyaretçiler, kümeslerde kullanılan çeşitli araçlar, yem, civciv ve tavuk taşıma kamyonları, fare, sıçan, yabani kuş ve çevrede bulunan tüm diğer çeşitli canlılar veya ortak kullanılan çeşitli malzemeler de gerekli önlemler alınmaz ise hastalık taşıyıcısı olabilirler.  İşte bunlar da "hareketli hastalık taşıyıcıları / vektörleri" olarak bilinir.
İşletmelerde hastalık etkeni taşıyıcılarının (vektör'lerin) dikkatle belirlenmesi, her birisi için özel olarak biyogüvenlik kurallarının saptanması ve özenle uygulanması gerekir.  Bu yazıda tavuk taşıma kamyonlarının temizliği ve dezenfeksiyonu ile ilgili bilgiler özetlenmiştir. Bu uygulama; kuru temizlik, ön dezenfeksiyon, yıkama ve dezenfekte etme aşamalarından ibarettir.
Günümüzde sürüleri infeksiyöz hastalıklara karşı koruyacak ve üreticiye ekonomik yönden destek olacak geniş spektrumlu ve etkinliği ispatlanmış modern dezenfektanlar vardır. Bir dezenfektanın gereği kadar yararlı olması için doğru seçilmeli ve üretici firmanın tarifine göre kullanılmalıdır.
Kuru temizlik
Tavuk taşıma sonrası araçta kalan dışkı, tüy, telek, kursak içeriği gibi organik kalıntılar her zaman yüksek oranda hastalık etkeni bulundurabilir.  Taşıma işleminin ardından temizlik uygulamasına aracın tepesinden başlanır ve aracın üstündeki, tabanındaki ve iç alanındaki tüm toprak ve kirler önce kazınır sonra süpürülür. Kamyon üzerindeki tüm tavuk taşıma kasa ve kafesleri (tavukların götürüldüğü yerde) aşağı indirilir. Kamyon kasasının üzerindeki tüm çamur, toprak ve organik maddeler fırçalanarak ve kazınarak sökülür. Öncelikle bir fırça, süpürge ve bir de kazıyıcı alet kullanılarak araç tüm bu kirlerden temizlenir.
Aracın altına da kirler yapışıp birikebilir. Biriken bu organik maddelerin temizlenip çıkarılmasına da özen göstermelidir. Saplı bir el fırçası yardımı ile gerekirse basınçlı su püskürterek her hangi bir çamur, tavuk dışkısı, telek ve benzeri bir maddenin araç altında, tekerde, lastiklerde veya çamurluklarda, teker jantlarında, araç şasesinde kalmamasına dikkat edilir. Tüm döküntü ve atıklar, buradan çevreye bulaşmadan yok edilmelidir.
Ön dezenfeksiyon ve yıkama
Araç üzerindeki organik kir, çamur ve toprakların atılmasından sonra araç yüzeyinde hala yüksek oranda hastalık etkenleri bulunacaktır.  Bu aşamada deterjanlı bir dezenfektanın sudaki çözeltisi kullanılmalıdır.  Bu sayede yüzeylerdeki yağlı kirler yok edilir.  Deterjanlı dezenfektan kullanmanın diğer yararları da temizleme süresinin yarıdan fazla kısaltması ve hastalık etkenlerinin yıkama suyu ile çevreye yayılmasının önlemesidir.
Dezenfektan çözeltisi bir sırt pülverizatörü veya basınçlı yıkama makinesi ile püskürtülür. Aracın üstünden başlayıp aşağılara doğru aracın tüm dış ve iç yüzeyleri deterjanlı dezenfektan çözeltisi ile ıslatılır.  Tekerlere, lastik ve jantlara, çamurluk ve aracın alt kısımlarına özen gösterilir. Araç içinde bulundurulan kürek, süpürge, fırça gibi donanım da çıkarılır ve dezenfektan çözeltisi ile ıslatılır. Uygulamanın ardından deterjanlı dezenfektanın kirli yüzeylere iyice nüfuz etmesi için on, on beş dakika kadar beklenir ve ardından basınçlı temiz su ile yıkama ve çalkalama işlemi uygulanır.  Böylece ortamdaki tüm organik maddeler yok edilmiş ve bundan sonra uygulanacak dezenfeksiyon işlemi için uygun şartlar hazırlanmış olur.
Dezenfeksiyon
Temizlik ve ön dezenfeksiyon uygulamasının ardından hastalık etkeni olan mikroorganizmaların ortamdaki seviyesi hala hastalık yapacak düzeydedir. Bu nedenle geniş spektrumlu ve güçlü,  virüslere, bakterilere, mantar ve küflere karşı etkili bir dezenfektan kullanılarak temizlik ve dezenfeksiyon uygulamasının tamamlanması gerekir.
Bu amaçla seçilen güçlü bir dezenfektanın sudaki çözeltisi ürünün kullanım tarifine uygun oranlarda hazırlanır. Hazırlanan dezenfektan çözeltisi araç üzerine dış kısmından, en üst tepeden başlayıp aşağılara doğru iki yandan püskürtülür. Tekerlere, bağlantılarına, lastiklere, çamurluklara ve aracın altına özel dikkat ve özen gösterilmelidir. Daha sonra araç tabanı ve ulaşılabilen iç kısımları dezenfekte edilir. Yükleme rampası ve yükleyici de gerektiğinde dezenfekte edilir. Önceden yıkanmış olan tüm ekipmanın üzerine iyice ıslatacak şekilde dezenfektan çözeltisi püskürtülür. Tavuk taşımada kullanılan tüm kasa ve kafesler tam olarak temizlenir ve dezenfekte edilir ve araca yüklenir. 
Aracın şoför mahallinin temizlik ve dezenfeksiyonu
Aracın şoför mahallindeki sökülebilen eşyalar örneğin paspas, minder, çizme, tulum ve benzeri eşyalar dışarı alınır. Kabin içi bir faraş ve fırça kullanarak süpürülür. Arabanın ayak pedallarının (fren, gaz) ve vites kolunun üzerinde herhangi bir çamur veya toprak bırakılmamalıdır.
Bir kova deterjanlı dezenfektan çözeltisi alınır ve yumuşak bir fırça ile kabin tabanı ve arabanın ayak pedalları fırçalanır.  Deterjanın tüm kirlere işleyebilmesi için on veya on beş dakika kadar beklenir. Temiz su kullanarak tüm yüzeyler çalkalanıp silinir.   Bunun ardından kabin içi, taban ve pedallar tüm temizlenmiş yüzeyler güçlü bir dezenfektanın sudaki çözeltisine batırılmış temiz bir bez ile silinerek dezenfekte edilir. Kabin içinden dışarı çıkarılmış olan sökülebilen eşyalar temizlenip dezenfekte edildikten sonra tekrar yerlerine konur. 
Araç yıkama alanından ayrıldıktan sonra buradaki beton yüzey hiç kir ve çamur kalmayacak şekilde deterjanlı dezenfektan çözeltisi ile yıkanır. Temizlenen ve dezenfekte edilen araç yüksekçe bir yere park edilir, süzülüp kuruması beklenir. Yıkayıcıların giydikleri su geçirmez tulum ve çizmeler yıkanır ve dezenfekte edilir. Çevreye duyarlı olma açısından her hangi bir dezenfektan çözeltisinin suyollarına, havuz ve göllere karışmamasına özen gösterilmelidir.
Sonuç
Hastalık etkenlerinin hayvancılık işletmelerine hangi yollardan girdiği, nerelere tutunduğu ve çevreye hangi yollardan yayıldığının bilinmesi biyogüvenlik uygulamalarının başarısı açısından önemlidir. Tavuk taşıma kamyonları çevredeki üretici kümesleri ile şirket kesimhanesi arasında sürekli dolaşmak zorundadır. Başarılı broiler entegrasyonları gerekli temizlik ve dezenfeksiyon uygulamaları ile onların birer "hareketli hastalık taşıyıcısı / vektör" olmasını çok kolay ve pratik yollardan önleyebilirler.
KAYNAKLAR
MacKinnon, I., H. (1974) The use of inactivators in the evaluation of disinfectants. J. Hyg. Camb. (73) 189
Morrow, Chiris (2006) Biosecurity – an essential tool to modern poultry, Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor. Uye ol Veya Giris yap
Smith, Tom W., (2007) Sanitation, cleaning and disinfeting poultry facilities, Mississippii State University Extension Service, Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor. Uye ol Veya Giris yap
Woodger, John (2007) Effective breeder / hatchery biosecurity. Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor. Uye ol Veya Giris yap