Newcastle (Yalancı Veba) Hastalığı Nedeni :
Kanatlıların çok bulaşıcı, öldürücü, solunum, sindirim ve sinir sisteminde bozukluklar meydana getiren viral bir hastalığıdır. Zamanında teşhis konarak gerekli önlemler alınmazsa %90-100?e varabilen ölümlere yol açtığından büyük ekonomik zararlara neden olabilir.
İnfeksiyona, tavukların yanısıra hindi, güvercin, ördek, kaz, serçe, sülün ve diğer yabani kanatlılarda da rastlanmaktadır.
Etken: Newcastle hastalığının spesifik etkeni, Paramyxovirus (PMV-1) cinsine ait, negatif polariteli, segmentsiz, tek iplikçikli, zarflı ve RNA karakterinde bir genoma sahip virüstür (Newcastle virüsü). Virüsün sadece bir serotipi olmasına karşın değişik patotipleri bulunmaktadır. Birine karşı oluşan bağışıklık, diğerine karşı da koruma sağlayabilir.
Virüs, hasta hayvanların yumurtalarına vertikal olarak geçebilir ve böyle yumurtalardan yapılan aşılara da bulaşabilir. Newcastle virüsünün etrafında bulunan zarfın yüzeyinde peplomerler (hemaglutinin ve neuraminidase) bulunur. Bunlardan birincileri kanatlı alyuvarlarını aglutine ederler (hemaglutinasyon).
Virüs, doğal koşullara pek dayanıklı olmamasına karşın, uygun ortamlarda virüsle bulaşık materyaller içinde, direk güneş ışığının ulaşamadığı yerlerde, haftalarca canlı ve infektif kalabilmektedir. Antibiyotiklere duyarsız olan virüs, dezenfektanlardan değişik derecede etkilenir.
Bulaşma: Newcastle virüsü uyarlı konakçıya solunum, sindirim, deri ve göz konjoktivasından girerek hastalık meydana getirebilir. Virüsle bulaşık yem, su, sekretler, ekstretler ve diğer maddeler birer hastalık kaynağıdırlar.
Hastalığın hayvanlara naklinde başta insanlar (bakıcılar, ziyaretçiler vs.) olmak üzere yabani kuşlar (serçe, güvercin, kumru vs.), satın alınarak kümeslere konulan hasta, portör ve gizli ınfekte hayvanlar, kümesin tozlu havasında ve tozlar üzerinde bulunan virüs partikülleri, infekte aşılar, sokucu sinekler, kemiriciler, gaita, diğer canlı ve cansız materyaller (viyoller, malzeme, giyim eşyaları, kamyonlar, çizme v.s.) önemli rollere sahiptirler. Hastalık bulunan yakın çiftliklerden kuşlar, kemiriciler, havalandırma bacalarından çıkan tozlar, böcekler, rüzgar v.s, araçlarla kolayca taşınabilirler.
Newcastle virüsü hastaların burun akıntılarında, ağızdan gelen sıvılarla ve tıksırıklarla saçılan damlacıklarla, gaita ve yumurtalarla dışarı saç ılır. Hayvanların organ ve dokularında virüs bulunabileceğinden, donmuş etler aracılığıyla da bir ülkeden diğerine bulaşabilir. Hastalık her mevsimde çıkabilir. Ancak, stres faktörlerinin fazla olduğu, içinde gizli infekte ve portör hayvanların bulunduğu, koruyucu önlemlere dikkat edilmeyen kümeslerde infeksiyon daha kolay çıkar, yayılır ve öldürücü seyreder. Sürüde yeterli bağışıklığın olmaması veya birkaç duyarlı hayvanın bulunması hastalığın çıkması için yeterli nedeni oluşturur. Göçmen kuşlar ve hindiler de bulaşmada rol oynarlar.
Newcastle (Yalancı Veba) Hastalığı Belirtileri :
Hastalığın inkübasyon periyodu doğal koşullar altında 3-7 gün kadardır. Bu süre Virüsün virulensine, giriş yoluna ve konakçının duyarlılığına göre değişebilir.
Hastalığın klinik tablosu bazı yazarların açıkladığı formiara (Doyle tipi, Beach tipi, Beaudette tipi, Hitchner tipi) göre bazı farklar göstermekle beraber, genel olarak rastlanan arazlar şöyle özetlenebilir;
Gizli infeksiyonlar (subklinik infeksiyonlar, asemptomatik infeksiyonlar):
Çok tehlikeli olan bu formlarda, hayvanlarda herhangi bir klinik belirtiye rastlanmaz. Ancak, böyle hayvanlar virüsü saçtıklarından çok tehlikelidirler. Kronik hastalarda da benzer durum söz konusudur. Böyle hayvanlar kümeslerde her zaman hastalığın çıkış ve yayılışında rol oynarlar.
Klinik belirtilerin görülebildiği formlar: Bu formda hastalarda durgunluk, iştahsızlık, zayıflama, tüylerde kabarıklık, yumurta veriminde azalma, ishal, hızlı ve hırıltılı solunum, başın sağa-sola, yukarı-aşağı inmesi, tikler, tortikolis, kanatların düşmesi, bacaklarda felçler, öksürük, tıksırık, burundan ve gözlerden akıntıların gelmesi, yumurtaların dış ve iç kalitesinde bozukluklar gözlenebilen belli başlı semptomlar arasında bulunmaktadır. Ancak bütün klinik arazların hepsini bir hayvanda gözlemlemek mümkün değildir. Doğaldır ki, böyle durumların görülmesinde esas faktör virüs (virulens, miktar, giriş yolu) ile konakçıya (yaş, ırk, genetik, bağışıklık, vs) bağımlıdır.
Otopside, bezel midede ve bağırsaklarda kanamalar, bağırsakta ülserler, solunum sistemi mukozasında hiperemi ve kanamalar ve kanlı mukoid salgı, hava keselerinde bulanıklık, matlaşma ve kalınlaşma, kalp kasında kanama odakları, yumurta foliküllerinde kanamalar başlıca rastlanan patolojik bozukluklar arasındadır.
Teşhis: İnfeksiyonun teşhisi amacıyla hasta hayvanlardan yeteri miktarda laboratuara gönderilir. Burada hastalığın klinik tablosu ile ölen veya öldürülenlerin otopsi bulguları, yapılan izolasyon, identifikasyon ve serolojik yoklamalar ile birlikte değerlendirilerek karar verilir. Yeni ölmüş olanlar, sadece otopsi tablosunu incelemek ve zorunluluk varsa marazi madde almak için kullanılabilir.
Ayırıcı teşhis için Newcastle?a benzeyen bazı hastalıklar (İnfeksiyoz coryza, l.sinusitis, Mycoplasmosis (CRD), Pasteurellosis, l.bronchitis, İ.laryngotracheitis, Çiçek, Marek, Vitamin A noksanlığı gibi) hastalıklar dikkate alınmalı ve bunlardan ayrılmalıdır. Yumurta kalitesindeki bozulmalar yönünden de EDS-76 ve IB ile benzerliği vardır. Klinik tablo ve otopsi bulguları Avian influenza (Tavuk vebası) ile benzerlik gösterir.
Laboratuarda yapılacak muayeneler, etkenin izolasyonu, identifikasyonu, serolojik yoklamaları (HI, NT vs), ile gerekirse deneme hayvanlarına yapılacak inokülasyonları kapsamaktadır.
Newcastle (Yalancı Veba) Hastalığı Tedavi Yoları/ Sağaltım :
Newcastle viral bir etken olduğu için antibiyotik ve kemoterapötiklerle sağaltımı yapılamaz.
Koruma ve Kontrol: Hastalık çıktığında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı?nın çıkardığı ?Kanatlılarda Yalancı Tavuk Vebası hastalığına karşı korunma ve savaş yönetmeliği? uyarınca işlem yapılır. ihbarı mecburi hastalıklar arasındadır. Hastalık çıktığında;
? İnfeksiyon kümeslerde tektük olgular halinde ise, hastalar, hasta görünümlü olanlar hemen ayrılır. Geri kalanlara aşı yapılır.
? İnfeksiyon yayılma eğilimi gösteriyorsa, ölenler de fazla ise, hastalar ve hasta görünümlü olanlar ayrılarak geri kalanlar kasaplığa sevkedilir. Hiç hastalık çıkmayan kümesler, eğer aşılı değillerse hemen aşılanırlar.
? Hastalık çıkan ve aşılanan kümesteki hayvanlar, eğer varsa dezenfekte edilirler.
? Stres faktörleri ortadan kaldırılır ve iyi bir bakım-besleme uygulanır.
? Kümeslerde her türlü önlem uygulanır.
