Damızlık Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekli Olan Faktörler: Özellikle süt keçiciliğinde damızlık seçimi 2 yöntemle yapılabilir. Birincisi verim kayıtlarından yararlanılarak yapılan damızlık seçimi, ikincisi ise dış yapıya bakılarak yapılan damızlık seçimidir.
Verim kayıtlarına göre yapılacak damızlık seçiminde; genellikle entansif sistem dediğimiz kontrollü yetiştiricilikte kayıt tutulması söz konusudur. Böyle işletmelerde tutulan ( pedigri ) genellikle her hayvanın kendisine ve akrabalarına ait verim özellikleri bulunmaktadır. Bu kayıtlarda canlı ağırlık, büyüme hızı, oğlak verimi, süt verimi veya üzerinde durulan diğer verim kayıtları dikkate alınır. Örneğin oğlak veriminin kalıtsallığı düşüktür. Bu verim bakımından yapılacak uygulamada ikiz, üçüz doğuran anaçların seçilmesine gayret edilir. Büyüme hızı ya da canlı ağırlığın kalıtsallığı ise yaşa bağlı olarak artacaktır. Bu durumda erken yaşta seçim yapılabilmesi için en uygun ölçüt sütten kesim ağırlığıdır. Keçilerde 6 ve 7. ay canlı ağırlığı ile oğlakların yaşına bakılarak yapılan seçimlere güvenirliliği daha yüksek düzeydedir.
Dış Yapıya Göre Damızlık Seçimi: Daha çok kontrolsüz doğaya bağlı sistemde yetiştirilen sürülerde uygulanan bir yöntemdir. Ancak pedigri yani soy kütüğü dikkate alınarak yapılan seçimlerde kullanılmaktadır. Damızlık seçiminde vücudun bazı parçalarının veya organlarının görünümü ile verimler arasındaki ilişkiler esas alınmaktadır. Örneğin, süt tipi bir keçide, baş, boyun, vücut yüksekliği, omuzlar, sırt, bel, sağrı, karın, meme, göğüs, deri ve bacaklarının durumu dikkate alınarak bir seçim yapmak mümkündür.
Sütçü işletmelerde tekelerin seçiminde dış görünüşe bakarak seçim yapmak mümkün olup bir kısım ölçütler dikkate alınır. Bunlar tekelerin sağlıklı bir erkek görünümüne sahip olması ve ırk özelliklerini taşıması, boynuzlu olması, vücut bölümleri arasındaki uyum, yumurtalıkların iyi gelişmiş, eşit ve sağlıklı biçimde çalışması ile hayvanın çiftleşme isteği içerisinde bulunmasıdır.
Seleksiyon Seleksiyon bir sürüde gelecek jenerasyonun ebeveynlerinin seçme işlemidir. Sürüde istenilen özelliklere sahip bireyler damızlık olarak tutulmaktadır. Bilinçli bir şekilde süt keçiciliği yapılan ülkelerde dişilere bağlı olarak uygulanan seleksiyon uygulamalarının amaçlarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
Boynuzsuzlukla ilişkili üreme kusurlarını ortadan kaldırmak suretiyle döl verimini artırma; bunu sağlamak için, ilk yıl kısırlık oranı düşürme ve ikinci yıldan itibaren doğumda oğlak sayısını artırma ve oğlaklama aralığının kısaltılması gereklidir
Birim hayvan başına elde edilen süt verimini artırma; bu amaçla ilk laktasyonda en yüksek süt verimine sahip keçilerin damızlık olarak seçilmesi önerilmektedir.
Üretilecek peynirin kalitesini yükseltmek için sütteki protein oranı dikkate alınmalıdır.
Sağım koşullarını iyileştirmek için memenin yapısı, lopların simetrisi, sağılabilirlik, meme başlarının düzgün yerleşmiş ve simetrik yapıya sahip olması istenir.
Adaptasyon (uyum) yeteneği yüksek hayvanlar bulunmalıdır. Özellikle sıcak ve nemli koşullara ve su kaynaklarının kısıtlı olabileceği ortamlara uyum sağlayabilen ve bu koşullarda üreyip verim verebilen hayvanlar tercih edilmelidir.
Tekelerin seçiminde ise; gelişme yeteneği, eşeysel davranış özellikleri, boynuzluluk ile sperma verim özellikleri dikkate alınmaktadır. Bu özelliklerin seçiminde bireysel seleksiyondan yararlanılır.
Ayıklama Keçilerin verim düzeyleri veya dış yapılarına bakılarak yapılacak olan damızlık seçiminin dışında yaşlılık, hastalık, kazalar vb. nedenlerden dolayı sürüden çıkarılması gerekli hayvanlar her zaman bulunmaktadır. Oğlak, keçi veya tekelerin ayıklanmasında dikkate alınması gerekli bazı noktalar şunlardır:
Alt çenenin üst çeneden kısa olması, topallık, duruş bozukluğuna sahip ayak yapısı, zayıf doğan ve hızlı gelişemeyen dişi veya erkek oğlaklar sürüden ayıklanırlar.
Süt keçiciliğinde boynuzsuzluğa bağlı olarak ortaya çıkan üreme kusurları gözlemlenebilir. Bu durumdaki çift cinsiyete sahip hayvanlarda damızlık olarak sürüde tutulmazlar.
Analık yeteneği gelişmemiş dişiler oğlaklarını emzirmeyeceği için ayıklanmalıdırlar.
Meme yapısında kör meme başı olan, meme gövdesi simetrik olmayan ve meme başları eşit olmayan dişilere damızlık şansı verilmez.
Düşük süt verimli ve çabuk kuruya çıkan keçiler de sürüde tutulmazlar.
Aşırı yaşlı dişiler ile aşım yeteneğini kaybetmiş tekelerde sürüden ayıklanmalıdırlar.
Kaynak:veteriner.cc
