Zoonoz hastalıklar, hayvandan insana, insandan hayvana, insandan da insana bulaşabilirler. Bu hastalıklar, yayılma alanlarının genişliği, insan ve evcil hayvanların bir arada yaşamalarının engellenmeyişi bakımından ciddi sağlık sorunları oluştururlar.
Zoonoz hastalıklar ayrıca hayvanların ölümüne ve verim düşüklüğüne de neden olarak ülke ekonomisine de zarar vermektedir.
Zoonoz hastalıkların, temas, et, süt vb. besinler gibi çeşitli bulaşma yolları vardır. Bu hastalıklarla mücadelede bulaşma özelliklerinin bilinmesi gerekir.
Ülkemizde de sıkça rastlanan zoonoz hastalıklardan kuduz, şarbon, kuş gribi ve kist hidatik hastalıklarının genel özelliklerini kısaca açıklayalım.
Kuduz:
Kuduz; köpek, kurt, tilki, yarasa gibi hayvanlarda görülen ve insanlara bulaşabilen viral bir hastalıktır. Hastalık etkeni olan virüs, kuduza yakalanmış hayvanların özellikle de köpeklerin ısırmasıyla veya açık yaralara salyaların bulaşmasıyla diğer hayvanlara ve insanlara geçer. Özellikle duyu sinirleri, merkezî sinir sistemi ve beyindeki sinir hücrelerinde çoğalmaya başlayan virüsler beyin iltihaplanmasına yol açar. İlk belirti olarak ısırık bölgesinde ağrı ve duyu kaybı görülür. Daha sonra huzursuzluk, aşırı korku hâli, saldırganlık, uykusuzluk, psikiyatrik bozukluklar ve depresyon, boğaz ağrısı, titreme, karın ağrısı, bulantı, kusma görülebilir. Bu belirtiler başladıktan sonra hastanın kurtulma şansı yoktur. İnsanlar, kuduz şüphesi olan hayvanlar tarafından ısırılırsa ısırık yeri bol su ve sabunla yıkanarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Ayrıca belediye ekiplerine de haber verilerek ısıran köpeğin gözlem altına alınması sağlanmalıdır. Hastalığın kuluçka döneminde uygulanan koruyucu tedavi oldukça başarılı sonuçlar verir.
Şarbon:
Şarbon, ot ile beslenen hayvanlarda özellikle sığır, koyun ve atlarda ani olarak ortaya çıkan, insanlara da geçebilen, bakteriyel ve bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık etkeni bakteri insanlara deriden girerse kara çıban denilen karakteristik bölgesel bir çıban oluşur. Ayrıca kan dolaşımına karışması ile kan zehirlenmesi, iç organ yaraları meydana gelir.
Kuş Gribi: H5N1 adı verilen virüsün neden olduğu kuş gribi, yabani kuşların dışkısı, kümes hayvanlarının eti ve yumurtasının yenilmesi ile insanlarda enfeksiyona neden olabilir. Ateş, öksürük, boğaz ağrısı, kas ağrıları gibi belirtiler görülür. Zatürre, solunum sıkıntısı ve ölüme yol açabilir.
Kist Hidatik:
Köpeklerin bağırsaklarında yaşayan bir tür solucanın (tenya) sebep olduğu hastalık, daha çok ot yiyen hayvanlarda, bazen de insanda görülür. Paraziti taşıyan köpeklere temas edilmesi ve parazit yumurtalarının bulaştığı ellerin ağza götürülmesi ya da köpek dışkısı bulaşan besinlerin tüketilmesi ile insana bulaşma gerçekleşir. Başta karaciğer olmak üzere bütün organlara yerleşebilen kist, yıllar içerisinde büyümeye devam edip çevredeki dokulara baskı yapmakta, doku ölümlerine ve yerleştiği organda fonksiyon kaybına sebep olmaktadır. Kist hidatiğin kesin tedavisi, cerrahi metotla kistin çıkarılmasıdır.
