KULUÇKA SONUÇLARI VE KULUÇKADA SORUNLARIN ARANMASI
Prof. Dr. F. Tahir Aksoy
ftaksoy@yahoo.com
RESİMLER: Kuluçkadan çıkan civciv sayısı beklenen sayıdan az olursa ve çıkan civcivlerde kalite sorunları varsa bu durumun nedenlerinin derhal belirlenmesi gerekir. Sorun belirlendikten sonra gerekli düzeltmeler hemen yapılmalıdır. Sorun belirlemek amacı ile civciv çıkmayan yumurtalardan rastgele örnekler alınır ve kırılıp incelenir. Kuluçkada oluşan ölümlerin hangi zamanlarda olduğu belirlenir. Yukarıdaki fotoğraflar böyle bir yumurta kırma uygulamasına aittir. (Fotoğraf 1) İlk 42 saatten sonra kalp atımları başlamış, (fotoğraf 2) 18 ve 20 günler arasında allantoik kese karın içine henüz çekilmemiş, (Fotoğraf 3) 20 ile 21nci günler arasında kabuk içinde civcivin pozisyonu: Baş sağ kanat altında ve gaganın ucunda bulunan kabuk kırma dişi belirgin olarak görülüyor. (fotoğraf 4) Yumurta kabuğu kırılarak müdahale edilen kabukta yapışık bir civciv. Bu civciv normal koşullarda 21. günde gagası ile kabuğu delmeli ve yumurta içinde dönerek kabuğu kesip dışarı çıkabilmeli idi (fotoğraf: F. Tahir Aksoy).
KULUÇKA SORUNLARININ KAYNAKLARI
Kuluçkada oluşan sorunların üç farklı kaynağı vardır. Bunlar; (1) Damızlıklarla ilgili olnlar, (2) kuluçkalık yumurtaların toplanıp saklanması sırasında oluşmuş sorunlar, (3) kuluçka sırasında oluşan sorunlar olarak gruplandırılır.
KULUÇKA KAYITLARI
Kuluçkahanede elde edilen sonuçlar, daima kuluçkahane defterine işlenmelidir. Bu sonuçlar, beklenen değerler (standartlar) ile karşılaştırılmalıdır. Sonuçların tatmin edici olmaması halinde derhal durum değerlendirmesi yapmalı, sorun araştırılıp bulunmalı ve problem geç kalmadan çözülmelidir.
Kuluçka işlemleri sırasında oluşan kimi sorunlar ve çözümün gecikmesi nedeni ile işletmenin çok büyük maddi zararlara uğrayabileceği daima hatırlanmalıdır.
Kuluçkahanede tutulan kayıtlar; gelen yumurtaların tarihi, sayısı, bekletilme süreleri, geliştirme makinesine konuş tarihi, çıkım makinesine taşınma tarihi, çıkım tarihi, konulan yumurta sayısı, dölsüz yumurta sayısı, döllük oranı (%), çıkan civciv sayısı, çıkım gücü (%), kuluçka makinesi randımanı (%) gibi değerlerdir.
Kuluçka sonuçlarının beklenenden kötü olması halinde sorunun hemen aranması gerekir. Sorun arama, 5 ve 6. günlerde ve 18. günde yumurtaların ışıklandırılması ile elde edilen sonuçlar ve kuluçka çıkım sonuçları tümü ile elde edildikten sonra ayrı ayrı yapılır. Civciv çıkmayan bir grup yumurta (Rastgele örnekleme ile kuluçka makinesinin değişik bölgelerinden alınan üç, beş kasaya ait çıkmamış tüm yumurtalar) kırılır ve dölsüz olanlar ile döllü olup ta ölen embriyoların hangi çağda ölmüş oldukları yüzde oran olarak tespit edilir.
KIRILAN YUMURTALARIN SINIFLANDIRILMASI
Civciv çıkmayan yumurtalardan alınmış örneklerin kırılması ve ölmüş embriyoların hangi gelişme safhasında olduklarının bilinmesi sonuçların değerlendirmesinde ipuçları verecektir. Kırılan yumurtalar, aşağıda olduğu gibi gruplandırılmalı ve gruplardaki ölü embriyo / civciv sayıları yüzde olarak hesaplanmalıdır.
1. Göz oluşmamış: Dölsüz, beyaz benekli, kanlı halka gelişmiş (ilk 24 saat)
2. Siyah göz oluşmuş, embriyolar yumurta kabuğunu doldurmamış: Tüy çıkmamış (13 günden küçük), tüy çıkmış (13 ile 16 gün arası)
3. Embriyo, yumurta kabuğunu doldurmuş: Sarı kese civcivin dışında (16-18 gün),
sarı kesenin yarısı ve daha fazlası civcivin içinde (18-20 gün arası)
4. Civciv kabukta yapışık: Civciv kabuğu delememiş, kabuğu delmiş ve kurumuş veya kabuktan çıkmış fakat yapışık.
Yukarıda anlatılan gözlem ve yumurta kırma işleminden sonra elde edilen bilgiler değerlendirilir ve kuluçka sonuçlarını kötü olarak etkileyen faktör ya da faktörlerin tahmini yapılmış olur.
KULUÇKADAN ÇIKIM SORUNLARININ MUHTEMEL NEDENLERİ
Çıkımla ilgili sorunların kimi muhtemel nedenleri aşağıda kısa olarak özetlenmiştir.
Dölsüzlük: Damızlıkların yanlış çiftleştirilmeleri, erkeklerin yaşlanmış olması, sürüde erkek/dişi oranının yanlış olması, yumurtaların eski olması, damızlık yeminin kalitesiz olması, damızlıkların özellikle erkeklerin şişmanlamış olması, erkeklerde ayak hastalıkları, tüm sürüde enfeksiyöz bir hastalığın bulunması, yanlış yerleşim sıklığı, kümeste yanlış ışıklandırma gibi nedenler.
Erken embriyonik ölümler: Yumurtaların toplama ve taşıma sırasında hırpalanmış olmaları, yanlış ilaçlama, damızlık yemlerinde vitamin eksikliği, damızlık sürüde hastalık, kuluçka geliştirme makinesinde yanlış sıcaklık, makinede çevirme ayarının yanlış olması, birinci kritik devrede yapılan gereksiz uygulamalar.
Geç embriyonik ölümler: Yanlış kuluçka makinesi sıcaklığı, yetersiz havalandırma ve oksijen yetersizliği, makine çevirmesinin yetersiz oluşu, damızlıkların beslenme yetersizliği, damızlıklarda hastalık, ikinci kritik devrede yapılan yanlış uygulamalar.
Kabuğa yapışık ölümler: Makinede yanlış sıcaklık, nem oranının düşük olması, makinede ani ve kısa süreli sıcaklık artışları.
Erken çıkım: Makinede Yüksek sıcaklık
Geç çıkım: Makinede düşük sıcaklık, çok beklemiş yumurtalar, yaşlı damızlıklar.
Civcivlerin birlikte çıkmaması: Makinelerde sıcaklık dağılımının düzensiz oluşu, taze ve eski yumurtaların karıştırılmış olması, küçük ve büyük yumurtaların karıştırılmış olması, genç ve yaşlı damızlık yumurtalarının karışmış olması.
Göbekleri şiş ve şekli bozuk civcivler: Makine sıcaklığı çok yüksek, rutubet düşük, kirli yumurtalar.
Buruşuk, kısa, solgun, üzerinde kabuk parçası yapışık civcivler: Makine sıcaklığı çok yüksek, nem oranı düşük, çevirme yetersiz.
İri, üzerlerine yumurta artıkları yapışmış, iki bacak arası ıslak ve kirli, göbek deliği kapanmamış civcivler: Makine sıcaklığı düşük, nem oranı yüksek.
KULUÇKA SÜRESİNDEKİ ÖNEMLİ İKİ KRİTİK DEVRE
Kuluçka esnasında iki tane kritik devre vardır. Birinci kritik devre, 42. saatte kalbin çalışmaya başlaması ile bunu takip eden ilk iki gün boyunca devam eder. İkinci kritik devre ise, yirminci günde civcivin yumurta kabuğunu delmesi ve akciğerlerin tam olarak çalışmaya başladığı anıdır. Bu kritik devrelerde dışarıdan yapılacak herhangi bir etki kolayca ölümlere neden olabileceğinden kuluçka sonuçlarını kötü olarak etkileyebilir. Bu iki devrede yapılacak zorlamalar embriyo ve civciv ölüm oranlarını artırır. Bu iki devre içinde kuluçka makinelerinin düzenli çalışması sağlanmalı ve yumurtalar üzerinde stres etkisi oluşturacak; aşılama, ilaçlama, makinelerin tamiri gibi herhangi bir uygulama yapılmamalıdır.
Kuluçka randımanını etkileyen faktörleri daha iyi anlayabilmek için embriyonun gelişmesini kaba hatları ile bilmek gerekir. Kanatlı embriyoları, memelilerdekinden farklı olarak, yumurta içerisinde depo edilmiş olan besin maddelerinden yararlanarak gelişmelerini tamamlarlar. Memeli embriyoları ise besinlerini plasenta yolu ile anaya ait kan damarlarından alırlar. Ayrıca, memeli embriyosu ana karnında gelişmekte fakat kanatlı embriyosu gelişmesinin büyük kısmını ana vücudunun dışında iken tamamlamaktadır. Kanatlıların embriyoları memelilerdekinden çok daha hızlı olarak büyür ve gelişir. Civciv embriyosunun gelişmesi; (1) Yumurta henüz tavuk karnında iken embriyonun gelişmesi, (2) yumurta yumurtlandıktan sonra oda koşullarında embriyonun gelişmesi, (3) kuluçka makinesi koşullarında embriyonun gelişmesi şeklinde olmak üzere üç bölüm altında incelenebilir.
Tavuk vücudunun sıcaklığı 40.6 – 41.7 °C civarındadır. Bu sıcaklık embriyonun gelişmesi için çok uygundur. Bu nedenle yumurtlama zamanına kadar hücre bölünmeleri süratle devam eder. Yumurta yumurtlandıktan sonra çevre sıcaklığı 22 – 24 °C'nin altına düşmedikçe hücrelerin çoğalması devam edecektir. Bu nedenle 22 – 24 °C sıcaklık, civciv embriyosu için fizyolojik sıfır olarak adlandırılır. Bundan daha aşağıdaki çevre sıcaklığında gelişme durur. Hücre sayısı birkaç bine ulaştıktan sonra karmaşık bir ünite olan blastodisk şekillenir. Blastodisk şekillendikten sonra, saklanacak olan yumurtalarda, hücrelerin gelişmesini durdurmak gerekir. Çünkü bu safhadan sonraki gelişmelerin normal olması için normal kuluçka şartlarının var olması gerekir. Başarılı bir kuluçka ve kuluçka çıkışı için kuluçkada dikkat edilmesi gereken dört önemli faktör vardır. Bunlar; sıcaklık, rutubet, havalandırma ve çevirme olarak bilinmektedir.
resimleri gönderemedim resimli olsaydı çok daha açıklayıcı olurdu.
merak edenler için
www.ciftlikdergisi.com.tr den kuluçka sorunlarından ulaşabilirsiniz
